Aktualności
„ŁAŹNIA” RKŚTiG zaprasza na wydarzenie Poezja muzyką Roberta Grudnia inspirowana Radom 18.4.2024
ŁAŹNIA Radomski Klub Środowisk Twórczych i Galeria zaprasza na wydarzenie
Poezja muzyką Roberta Grudnia inspirowana
Nazwa zdarzenia to jednocześnie tytuł tomiku wierszy, które powstały po
licznych koncertach Roberta Grudnia. Jego muzyka pobudziła wrażli- wość nie
tylko radomskich poetów i będzie właśnie tematem przewodnim zapowiadanego
wieczoru. Na scenie swoje wiersze prezentować będą: Izabella
Mosańska-Surma, Czesław Banaszczyk, Andrzej Mędrzycki, Adrian Szary oraz Grupa „Eliksir”, która z Robertem Grudniem współpracuje od 17 lat. Muzyk osobiście zasiądzie
do fortepianu, by swą grą uświetnić to wyjątkowe spotkanie.
18 kwietnia 2024 roku (czwartek); godz.18.00 Łaźnia RKŚTIG, ul. Żeromskiego
56
Pozdrawiam i zapraszam w imieniu organizatora
Robert Grudzień
2024 Rok poezji muzyką Roberta Grudnia inspirowanej – Zrozumieć Niepodległą – projekt autorski Roberta Grudnia www.grudzien.pl t.601306483
Szkolny Konkurs Recytatorski „Poezja muzyką Roberta Grudnia inspirowana” Polska 2024
„Poezja muzyką Roberta Grudnia inspirowana”
Organizatorem konkursu jest Biblioteka Publiczna, Dom Kultury, Urząd, oraz Robert Grudzień – Fundacja im. Mikołaja z Radomia.
Patronat:………
Wspołorganizatorzy:………..
Temat przewodni konkursu to słowa: Robert Grudzień „Żyjący sztuką, żyjący miłością” z wiersza Adriana Szarego.
1.Cele konkursu:
rozbudzanie wrażliwości na piękno poezji inspirowanej muzyką Roberta Grudnia oraz upowszechnianie kultury żywego słowa,
kształtowanie języka, wyobraźni i wrażliwości,
odkrywanie i rozwijanie uzdolnień polonistycznych,
promowanie talentów recytatorskich,
wzbogacanie biernego i czynnego słownictwa,
popularyzacja literatury pięknej,
recytacja na pamięć lub czytając z kartki – liczy się przekaz artystyczno-aktorski
umiejętność recytacji poezji do muzyki Roberta Grudnia
2.Warunki uczestnictwa
Gminny konkurs recytatorski „Poezja muzyką Roberta Grudnia inspirowana”
adresowany jest do wszystkich uczniów szkół na terenie Powiatu, Gminy …..
3.Zasady i przebieg konkursu
Konkurs składa się z dwóch etapów:
szkolny – wszyscy chętni uczniowie przygotowują wybrany tekst poetycki
z tomiku Roberta Grudnia, który deklamują na forum szkoły. Komisja wybiera
maksymalnie dwie najlepsze prezentacje utworu i kwalifikuje je do etapu gminnego.
Komisja złożona z dyrektora szkoły, nauczycieli, bibliotekarzy oraz nauczyciel języka polskiego, maksymalnie w komisji 4 osoby.
gminny – powiatowy – uczniowie prezentują wybrany przez siebie utwór w finale konkursu, który
odbędzie się w bibliotece szkolnej.
Czas występu nie może przekroczyć 6 minut.
4.Kryteria oceny recytacji:
wybór utworu w kontekście tematu konkursu,
trafność interpretacji głosowej (logiczne akcentowanie, intonacja, modulacja głosu,
tempo, pauza),
ogólny wyraz artystyczny (postawa recytatora, uzasadniony: gest sceniczny, element
ruchu, strój, rekwizyt).
Wszyscy uczniowie etapu powiatowego, gminnego otrzymują oceny za recytację. Etap powiatowy, gminny wyłania trzech laureatów. I, II, III miejsce. Przewidywane są również wyróżnienia.
5.Terminy
Rok 2024 – 2025. Termin ustalony przez organizatora – wyłonienie laureatów etapu szkolnego i zgłoszenie uczestników do biblioteki
6.Ocena i nagrody
W składzie jury zasiądą: dyrektorzy szkół, nauczyciele bibliotekarze oraz nauczyciel języka
polskiego. Przewodniczący Jury dyrektor Biblioteki który powołuje członków jury
Laureaci I, II, III miejsca oraz wyróżnieni otrzymają nagrody finansowe, rzeczowe oraz dyplomy.
Konkurs zakończy wspólny koncert Roberta Grudnia – artysty muzyka-kompozytora
oraz laureatów powiatowego, gminnego konkursu recytatorskiego.
Zapraszamy Robert Grudzień
16.3.2024 Stromiec Dom Kultury – inauguracja
16.3.2024 Stromiec, otwarcie nowego domu kultury
Koncert Roberta Grudnia honorowego obywatela Stromca
Tytuł programu „Od Stromca do Nowego Jorku – fujarka, akordeon, harmonijka, organy, fortepian, kompozycja”. Gościnnie wybitna wokalistka i aktorka Olga Bończyk.
Organizator Wójt Gminy Stromiec
Robert Grudzień przygotowuje szczególny program artystyczny „Od Stromca do Nowego Jorku” do wykonania podczas koncertu w Stromcu na otwarcie Domu Kultury. W wykonywanych kompozycjach nawiąże do pierwszych dzwięków wykonywanych na fujarce u babci. Opowie o swojej przygodzie z muzyką która zaczęła się właśnie na ternie gminy Stromiec podczas wakacji jako dziecko. Tu właśnie się wszystko zaczęło, była fujarka strugana u dziadków w lesie na Pokrzywnie, później akordeon, pierwsze próby aby zagrać na organach w stromieckim kościele. Później ognisko artystyczne i szkoła muzyczna w Radomiu, czyli balet i fortepian. Następnie studia w Polsce, Niemczech, Francji i Austrii.
16 marca 2024 roku Robert Grudzień wykona m.in. Walc Stromiecki oparty na melodii przekazanej przez mamę Zofię oraz babcię Mariannę a także tango wykonywane przez artystę na całym świecie.
Koncert odbędzie w rodzinnych stronach muzyka – gmina Stromiec
Robert Grudzień koncertuje często oraz organizuje wydarzenia artystyczne w powiecie białobrzeskim, gminie – parafii Stromiec. Wydarzenia mają szczególny charakter z racji korzeni rodzinnych Roberta Grudnia. Ojciec – Zygmunt pochodził ze Starej Wsi, mama Zofia z Trynkosów, urodziła się w Niedabylu. Stara Wieś i Niedabyl to także rodzinne miejscowości Dionizego Czachowskiego, jednego z najwybitniejszych dowódców w Powstaniu Styczniowym. Według lokalnej legendy, w okolicach tych bywała Justyna z Krzyżanowskich Chopinowa z kilkuletnim synem Fryderykiem, bliska kuzynka Joanny z Krzyżanowskich Czachowskiej, matki Dionizego Czachowskiego. Te opowieści inspirowały też profesjonalnych badaczy regionu. Zajmowali się nimi wybitni genealodzy Piotr Mysłakowski i Andrzej Sikorski oraz ks. Stanisław Makarewicz, pisząc o parafii w Stromcu. Te lokalne tradycje patriotyczne obok wydarzeń Radomskiego Czerwca’ 76, miały znaczący wpływ na ukształtowanie światopoglądu i postaw życiowych Roberta Grudnia. Od najmłodszych lat ulegał urokowi stromieckich opowieści. – Już jako kilkuletni chłopiec znałem z radia muzykę Chopina. Babcia opowiadała mi o jego związkach z naszą okolicą. Miałem może z pięć lat kiedy bardzo, tak jak często mały Fryderyk, chciałem zagrać na organach. Kiedyś po mszy uprosiłem mamę, żeby zapytała o to organistę. Ten nie zgodził się tłumacząc, że jestem za mały. Po powrocie do domu dziadków (trzy i pół kilometra piechotą) babcia powiedziała, że gdyby ona była na tej mszy to wnuczek zagrałby na organach, bo należało poprosić księdza proboszcza – wspomina Robert Grudzień.
Rodzinne okolice miały także wpływ na zainteresowanie muzyką. – Mama i babcia często śpiewały. Tu, w stromieckich lasach, łąkach i polach wszystko przesycone jest dźwiękami – dodaje artysta. Faktem jest, że muzyk wielokrotnie grał na stromieckich organach. Chwalił ich dźwięk i akustykę kościoła, a także wrażliwość tutejszych parafian, którzy chętnie słuchają koncertów. Współpraca z parafią trwa od ponad 34 lat. W tym czasie w stromieckim kościele wystąpili wspólnie z Robertem Grudniem: m.in.: Alicja Wegorzewska, Wiesław Ochman, Bogusław Morka, Anna Romantowska, Krzysztof Kolberger, Jerzy Zelnik, Włodzimierz Matuszak, Konstanty Andrzej Kulka, Jolanta Bobras, Chór Politechniki Radomskiej pod dyrekcją Ryszarda Balmowskiego, Georgij Agratina. Robert Grudzień w Stromcu promował swoje płyty, a w 2010 roku poświęconym Fryderykowi Chopinowi z okolicznościowym programem gościł w miejscowej szkole.
Koncerty festiwalowe odbywają się w ramach Międzynarodowego Festiwalu Muzyki
Organowej i Kameralnej Radom-Orońsko-Warszawa. Od 1990 roku wydarzenia artystyczne organizowane przez Roberta Grudnia odbywały się przy współpracy z miejscową szkołą, biblioteką, parafią, Urzędem Gminy, Nadleśnictwem Dobieszyn i Stowarzyszeniem Stromiecczyzna. Działacze tych organizacji i instytucji wystąpili o specjalny grant w konkursie „Działaj lokalnie”. Projekt nosił tytuł „Nasz sławny organista”. Dzięki temu możliwe było zorganizowanie koncertu 31 lipca 2012 roku w kościele p.w. św. Jana w Stromcu. Obok jubilata wystąpiła znana aktorka Anna Romantowska. Były dyplomy, kwiaty, podziękowania i życzenia dalszych lat pracy artystycznej. Robertowi Grudniowi gratulowali m. in. ks. Marek Janas, proboszcz miejscowej parafii, oraz przedstawiciele różnych organizacji społecznych i kulturalnych. Krzysztof Stykowski, wójt gminy nie tylko składał życzenia, ale także dziękował za promocję gminy poprzez dokonania artystyczne.
W ramach jubileuszu została zorganizowana również wystawa jubileuszowa w Bibliotece w Stromcu.
– Pan Robert nie tylko przyznaje się do nas i chętnie odwiedza swoje okolice, ale też pomaga nam promować naszą gminę – twierdzi Elżbieta Wiatrak, dyrektor biblioteki.
Robert Grudzień otwarcie mówi o swoim przywiązaniu do rodzinnych tradycji i okolic. Podkreśla malowniczość tych stron. Uroki okolic doceniają letnicy i turyści chętnie kupując działki letniskowe nad Pilicą, zwłaszcza w rejonie Białej Góry. – Mój ojciec zawsze powtarzał, że najważniejszy jest Stromiec. Chciałbym jeszcze bardziej wypromować te strony, a przede wszystkim pokazać wybitne postacie, które z tym wspaniałym zakątkiem były i są związane – mawia.
W 2013 roku Robert Grudzień otrzymał tytuł „Honorowy obywatel Stromca”
W 2013-2014 roku w 150 rocznicę Powstania Styczniowego zorganizował urodziny płk. Dionizego Czachowskiego w Niedabylu..
W 2014 roku Robert Grudzień zainicjował w Stromcu „Urodziny gen. Ryszarda Kuklińskiego”
W 2020 – 2021 roku Robert Grudzień zorganizował występ artystyczny z udziałem Alicji Węgorzewskiej, Macieja Miecznikowskiego, Bogdana Kierejszy podczas odpustu Matki Boskiej Śnieżnej z zapewnieniem Sekretariatu Stanu Stolicy Apostolskiej o modlitwie Papieża Franciszka o ustanie pandemii Covid-19.
Muzyka video
ROBERT GRUDZIEŃ WALC STROMIECKI
https://www.youtube.com/watch?v=sM_rUfLcFkI
ROBERT GRUDZIEŃ PRELUDIUM
https://www.youtube.com/watch?v=ch2yuXocmNk
ROBERT GRUDZIEŃ FANTAZJA NA TRIO ORGANY TRĄBKA MEZZOSOPRAN LUBLIN CHOPIN 2010
https://www.youtube.com/watch?v=BdwPl8nFr-c
2024 Rok poezji muzyką Roberta Grudnia inspirowanej – Zrozumieć Niepodległą – projekt autorski Roberta Grudnia www.grudzien.pl http://www.grudzien.pl t.601306483
Podczas koncertu 16 lutego 2024 roku w Radomiu w Kawiarence Społecznej, o godz.18.00 będą czytane wiersze wybitnych poetów jak: Jerzy Seklecki, Renata Jaszczyk, Izabella Mosańska – Surma, Zofia Falkiewicz, Andrzej Mędrzycki, Adrian Szary, Czesław Banaszczyk, Anna Łęcka, Robert Grudzień – muzyka / akordeon, piano, harmonijka Hohner, organy/. To wszystko z inspiracji muzycznej Roberta Grudnia, promocji tomiku poetyckiego. Andrzej Pachnicki koordynator wydarzenia. 2024 Rok poezji muzyką Roberta Grudnia inspirowanej – Zrozumieć Niepodległą – projekt autorski Roberta Grudnia www.grudzien.pl http://www.grudzien.pl t.601306483.
Kultura Radom Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Radomiu Radom.city Piękny Radom Radomscy Politycy Radom Ogłoszenia
=
SZCZEGÓŁY WYDARZENIA
Zapraszamy Kawiarenka Społeczna,
Radom, ul. Traugutta 18
16 lutego 2024, piątek, godz.18.00
KONCERT – PROMOCJA TOMIKU
„Poezja muzyką Roberta Grudnia inspirowana”
Wykonawcy – poeci:
Izabella Mosańska – Surma, Zofia Falkiewicz, Andrzej Mędrzycki, Adrian Szary, Czesław Banaszczyk, Anna Łęcka, Robert Grudzień – muzyka / akordeon, piano, harmonijka Hohner, organy/
Pozdrawiam i zapraszam w imieniu organizatorów i wykonawców
Robert Grudzień
Spotkania z Historią i Sztuką – ogólnopolski projekt autorski
XXXVII Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej Radom-Orońsko-Warszawa 2024
/fragment tomiku/
Poezja muzyką Roberta Grudnia inspirowana
2023
Wydawnictwo Polihymnia
ISBN
Wstęp
Muzyka i poezja to dwie siostry, obok których nie da się przejść obojętnie.
To dwie wytworne damy, dziedziny sztuki, które karmią nasze
dusze pięknem i wrażliwością. Poezja maluje obrazy słowem,
natomiast muzyka dodaje jej kolorytu, buduje napięcie. Ten akord
kolorów i armia dźwięków przenoszą nas w świat magii, pozwalają
zapomnieć, że tam, za drzwiami, toczy się szare, zmęczone życie.
Robert Grudzień już jako dziecko pokochał jedną z sióstr – muzykę.
Był balet, akordeon, fortepian, organy. Pierwsze kroki stawiał na
małej szkolnej scenie, potem były większe i większe, sięgał coraz
wyżej i wyżej… Dziś jest szeroko znanym kompozytorem, dyrektorem
i organizatorem wielu koncertów i festiwali, na których występuje
z wybitnymi postaciami ze świata muzyki, do współpracy
zaprasza aktorów i poetów, dla których Jego muzyka jest inspiracją.
Dowodem jest niniejszy tomik wierszy, które powstały po licznych
koncertach, a które głęboko zapadły poetom w pamięć. Muzyka nasącza
proste słowa poezji, delikatne dźwięki fortepianu jej wtórują,
dodają woni, wprowadzają błogi urok. Zarówno muzyka, jak i poezja
nie znają końca, trwały i trwają nierozerwalnie, dlatego im więcej
muzyki, tym więcej poezji, którymi możemy się sycić do woli.
To one, muzyka i poezja, pobudzają naszą wrażliwość, wyzwalają
empatię, wlewają promyk radości i nadziei na lepsze jutro.
Zofia Falkiewicz
KONCERT W KOŚCIELE ŚW. RODZINY
…
najpierw szemrzący wytwornie tłum wyskrzypiał ze starych ław wszystkie drewniane tony – potem pod sklepienie zadudniły jak psalm jakieś słowa i nad organami zabłysło nikłe światełko
Izabella Mosańska /po koncercie organowym Roberta Grudnia w Radomiu w kościele pw. św. Rodziny
Zofii Grudzień, matce Roberta Grudnia w pierwszą rocznicę śmierci 2022
MODLITWA MUZYKĄ
…
muzyką wznieść duszę wysoko, wysoko… …muzyką uklęknąć na łuku tęczy… z muzyką – modlitwą – na obrzeża obłoków zanieść smutku i wielkiej tęsknoty naręcza te wszystkie myśli niewypowiedziane spojrzenia, uczucia, pomysły szalone i gorące słowa splecione w litanie – i wspomnienia o tych, co po drugiej stronie…
Izabella Mosańska
Robertowi Grudniowi na pamiątkę
ACONCAGUA I ORAWA
…
przez wyżyny świata ponad skalistymi szczytami kamiennych strażników dotykających nieba w objęciach rozświetlonych obłoków
Izabella Mosańska
DŁONIE WIRTUOZA
…
Twoje dłonie jak gałązki wierzby
wiatr kołysze nad strugą klawiszy.
Gdy lekką kroplą rosy spadną
cichym dźwiękiem napełniają ciszę.
Zofia Falkiewicz
ORGANOWY WIRTUOZ
…
Położył przed sobą
długi szal czarno-białych klawiszy
dotykał ich, głaskał, pieścił
i mocno jak ciężkim młotem uderzał…
A one…
natchnione jego dłońmi
rodziły muzykę…
10.09.2011 r.
Zofia Falkiewicz Robertowi Grudniowi dedykuję
“MUZYKA”
…
Płynął strumień akordów
jak piękny poemat
i wypełniał przestrzeń
niczym rój motyli
unoszący się ponad głowami…
Była o n a
i t y l k o o n a
M U Z Y K A …
Zofia Falkiewicz Robertowi Grudniowi
5.10.2021, premiera 24.05.2023 Radom, Łaźnia
MIĘDZY
…
Między jednym klawiszem, a drugim
widzę twoją twarz…
Między jednym, a drugim dźwiękiem
słyszę twój głos…
3 X 2021 r.
Zofa Falkiewicz
Dedykuję Robertowi Grudniowi
MISTRZ ORGANÓW
…
Jeszcze poprawił frak…
Rzucił kątem oka na pulpit
i uniósł rękę do góry,
a ona…
13 IX 2021 r
Zofia Falkiewicz
KONCERT SZOPENA
…
Bo ja wciąż słyszę tę burzę,
czuję pustkę i ból który wkradł się w jego życie…
bo w mojej duszy
ta rzeka nut Fryderyka nie ma końca.
15.08.2010 Wierzbica
Zofia Falkiewicz
ORGANOWY KONCERT
…
Ucichł ostatni akord preludia
I echo zmieszało się z ciszą…
Zofia Falkiewicz
…
Żywiołów wody nie ugasi pragnienie,
muzyka gra, ona władzę przejęła,
będzie batutą,snem,marzeniem
spłynie na skrzydłach Orfeusza.
Słyszysz, właśnie koncert zaczęła,
obudziła senne mary, zawołała marzenia
na tę jedną noc wybraną przez ciebie.
Anna Łęcka
…
Życie co umknęło w jesiennej czerwieni
A dziś nic nie zostało
Strzępy bez wartości na stopniach życia minionego – faluje
Nadzieją chwil uśmiechu i dobroci.
Jadwiga Wodzyńska – Bujak
Wielki wirtuoz – Pan Robert Grudzień,
…..
I choć w nazwisku ma miesiąc zimowy
To bardzo ciepły człowiek i skromny,
I przepełniony zawsze radością,
Żyjący sztuką, żyjący miłością,
A ja się uczę od Niego z wiekiem
Być zwykłym Szarym, skromnym człowiekiem.
Adrian Szary
2023. Rok Mikołaja Kopernika. Zrozumieć Niepodległą.Robert Grudzień projekt autorski www.grudzien.pl t.601306483
2023. Rok Mikołaja Kopernika. Zrozumieć Niepodległą.Robert Grudzień projekt autorski www.grudzien.pl t.601306483
Jan Matejko, „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”
Mikołaj Kopernik na obrazie Jana Matejki spogląda w natchnieniu w niebo, przypominając sceny objawienia. Można przypuszczać, że takie malarskie ujęcie naukowca wyraża głęboką religijność samego artysty.
Matejko stworzył to dzieło z myślą o czterechsetnej rocznicy urodzin Kopernika, który to jubileusz hucznie obchodzono w roku 1873. Zgodnie ze swoim zwyczajem artysta rzetelnie przygotował się do malowania sceny osadzonej w realiach historycznych. Z wyprzedzeniem zaczął gromadzić informacje na temat życia Kopernika i astronomii, a ze zbiorów Uniwersytetu i Biblioteki Jagiellońskiej wypożyczył niezbędne rekwizyty.
W centrum kompozycji widzimy Kopernika, który przyklęknął i zwrócił wzrok ku niebu. Prawą dłoń wznosi w górę, w lewej trzyma cyrkiel. Oderwany od pracy, wydaje się czymś poruszony. Pełną powagi twarz okalają bujne, ciemne loki – charakterystyczna fryzura znana z portretów astronoma. Na jego głowie można dostrzec także czarną piuskę, oznakę stanu duchownego. Ubrany jest w ciemnozielony, podbity futrem płaszcz, narzucony na czarny strój. Okrycie układa się w ozdobne fałdy, które przypominają głębokie marszczenia szat postaci z Ołtarza Mariackiego Wita Stwosza. Spod płaszcza wysuwa się noga w białej pończosze i brązowym pantoflu.
Matejko inspirował się oczywiście zachowanymi wizerunkami Kopernika. Jak zawsze starał się jednak znaleźć żywego modela, którego wygląd odpowiadałby jego wizji danej postaci historycznej. W tym przypadku wybór padł na Henryka Levittoux – lekarza i miłośnika sztuki, a prywatnie przyjaciela artysty. Burza ciemnych, falistych włosów, szczupła twarz i wyraziste brwi doskonale odpowiadały fizjonomii Kopernika uwiecznionej na dawnych portretach.
Na obrazie astronoma otaczają narzędzia pracy, które przypominają o jego badaniach i odkryciach. Po lewej stronie, oparta o balustradę, stoi tablica ze schematem Układu Słonecznego. Wyraźnie zaznaczono na nim Słońce (Sol) w centrum wykresu oraz Ziemię (Terra) krążącą wokół po orbicie. Na tle nieba odcina się przyrząd astronomiczny złożony z trzech długich listew tworzących trójkąt. To trikwetrum (triquetrum, trójkąt paralaktyczny) służące do wyznaczania paralaksy Księżyca i obliczania jego odległości od Ziemi.
Obok dostrzeżemy też otwarte księgi, arkusz papieru z wykresem, czarny kałamarz, zwijaną miarkę calową, szeroki cyrkiel proporcjonalny (zwany też cyrklem Galileusza) czy lunetę. Te dwa ostatnie przyrządy na pewno nie mogłyby należeć do Kopernika, ponieważ wynaleziono je już po śmierci astronoma. Nie oznacza to jednak, że Matejko popełnił nieświadomie pomyłkę. Dla artysty każdy rekwizyt umieszczony na obrazie miał znaczenie, nawet jeśli nie do końca odpowiadał prawdzie historycznej. Na łamach „Rocznika Krakowskiego” z 1972 r. Zofia Sołtysowa wyjaśniała:
Użycie w obrazie instrumentów skonstruowanych lub używanych przez Galileusza posiada swoistą wymowę. To on wydał w r. 1633 we Florencji dzieło zawierające dyskusję zwolennika teorii Kopernikowskiej ze zwolennikiem teorii Ptolemeusza. On był gorliwym wyznawcą nauki naszego astronoma. […] Widocznie Matejko za pomocą odmalowanych instrumentów chciał uczynić aluzję do osoby Galileusza i przyszłego oddziaływania teorii heliocentrycznej.
Scena rozgrywa się w nocy, na wąskim tarasie sąsiadującym z gotycką katedrą we Fromborku, której szczyt i wieżyczki widać na drugim planie. To właściwie fragment galerii, która przylegała do wieży mieszkalnej należącej do uczonego. Między belkami balustrady widoczny jest także Zalew Wiślany i zabudowania miejskie. Wiadomo, że Matejko nigdy nie był we Fromborku i korzystał ze zdjęć warszawskiego fotografa Karola Beyera, by wiarygodnie przedstawić architekturę miasta.
Choć panuje noc – a jedynym widocznym źródłem światła, poza gwiazdami, jest metalowa latarnia – postać Kopernika jest wyraźnie oświetlona. Niektórzy krytycy zarzucali Matejce brak realizmu oraz niekonsekwencję (na przykład trikwetrum powinno rzucać cień na twarz astronoma). Różnie też intepretowano jasność pochodzącą zza kadru, dopatrując się w niej księżycowego blasku (który uniemożliwiałby jednak obserwacje astronomiczne) lub nadchodzącego świtu. Tytułowa „rozmowa z Bogiem” nasuwa także skojarzenia ze światłem metafizycznym, symbolizującym obecność Stwórcy.
Pierwsze szkice kompozycji Matejko zaczął przygotowywać w latach 1871-1872. Pracę nad ostatecznym obrazem rozpoczął latem 1872 roku, przed podróżą z żoną do Stambułu. Korzystał wtedy z niedużego atelier w swoim mieszkaniu przy ulicy Krupniczej w Krakowie. Później przeniósł się do pracowni w Szkole Sztuk Pięknych (której w 1873 roku został dyrektorem).
Artysta ukończył obraz na początku jubileuszowego roku 1873. Pokazu dzieła nie uwzględniono jednak w oficjalnym programie obchodów planowanych w Krakowie. Matejko samodzielnie zorganizował wystawę, a dochód z biletów przeznaczył na cele dobroczynne. Reprodukcję „Astronoma Kopernika…” – w formie odbitek drzeworytniczych na podstawie rysunku artysty – rozdawano także uczniom krakowskich szkół.
Wkrótce dzieło zakupiono ze składek publicznych i przekazano Uniwersytetowi Jagiellońskiemu, w którego Muzeum znajduje się do dziś. Miało to szczególne znaczenie, ponieważ Kopernik studiował na tej uczelni (wówczas nazywanej jeszcze Akademią Krakowską). Przeprowadzaniem transakcji zajął się Piotr Moszyński, kolekcjoner i wielbiciel twórczości Matejki.
Dzieło Matejki spotkało się z dużym zainteresowaniem. Krytycy zwracali uwagę na dość nietypową dla artysty kompozycję. Choć w jego twórczości pojawiały się także bardziej kameralne sceny – zakochani Zygmunt August i Barbara Radziwiłłówna, Jan Kochanowski opłakujący Urszulkę czy Stańczyk w zamyśleniu – to malarz znany był przede wszystkim z monumentalnych obrazów wielopostaciowych.
W „Przeglądzie Lwowskim”, relacjonującym krakowskie obchody jubileuszu, pisano:
Kopernik Matejki jest zupełnie różną od poprzednich kreacją wielkiego artysty. Dotychczas zwykł on tylko dramatyczne przedstawiać chwile i posługiwać się efektem kolorytu, mnogością typów i charakterów, akcją i ruchem – tu po raz pierwszy wprowadza monolog, że tak powiemy, jedną ukazuje postać, w czarnym ubraniu na tle nocy; bez efektów kolorytu; lecz to nie monolog mędrca, to dialog jego, to rozmowa z Bogiem.
Wcześniej nikt nie pokazał Kopernika w ten sposób. Ten nietypowy moment przedstawiony przez Matejkę korespondował ściśle z fragmentem utworu Józefa Szujskiego, historyka i przyjaciela artysty. „Kopernik, poemat dramatyczny osnuty na tle historycznym” został wystawiony w Krakowie w lutym 1873 roku. Autor włożył w usta astronoma takie słowa:
Słuchaj! Gwieździsta była noc, świetlana,
Na frauenburskiej klęczałem wieżycy,
Szukając wielkiej niebios tajemnicy.
I ku ramionom wzniesionym w zachwycie
Spłynęła ku mnie tajemnica Pana,
Spłynęło ku mnie wielkie świata życie!
To co się w cyfrach i piśmie łamało
Jedna mi chwila podała natchnienia.
Natchnienie szatę pewności przybrało,
W dowód urosły moje przypuszczenia.
Jak pisał Jarosław Krawczyk w książce „Matejko i historia”, Kopernik był dla Szujskiego – a zapewne i dla Matejki – „przykładem uczonego-humanisty, który umiał pogodzić rozum z wiarą”. Na obrazie widzielibyśmy więc nie tyle moment olśnienia, co raczej potwierdzenie naukowych przypuszczeń, symboliczne ukoronowanie długoletnich i żmudnych badań.
Po prezentacji w Krakowie „Astronom Kopernik…” został wysłany do Wiednia na wystawę powszechną w 1873 roku. Pokazano go obok większych, bardziej rozbudowanych kompozycji Matejki: „Unii Lubelskiej”, „Stefana Batorego pod Pskowem” i „Kazania Skargi”. Kontrastował z nimi jako oszczędniejszy w wyrazie i dość wyjątkowy na tle dotychczasowej twórczości artysty. „Tygodnik Wielkopolski” donosił, że „Kopernik Matejki to studium psychologiczne, a nie obraz historyczny, nie portret, studium odzwierciedlające duszę” genialnego astronoma.
Literatura:
- Jarosław Krawczyk, „Matejko i historia”, Warszawa 1990.
- Edward Łepkowski, „Mikołaj Kopernik w twórczości Jana Matejki”, „Studia Warmińskie”, 1972, nr 9
- Zofia Sołtysowa, „Kopernik” Matejki, „Rocznik Krakowski”, 1972, nr 43
OBCHODY ROK MIKOŁAJA KOPERNIKA
12.3.2023 Warszawa – Ursynów, kościół bł. Bojanowskiego / 19.00
14.5.2023 Białobrzegi, kościół pw. św. Trójcy.
40 ROCZNICA ZAMORDOWANIA GRZEGORZA PRZEMYKA
24.5.2023 Radom, KŚT „ŁAŹNIA”
09.06.2023 Lublin, Sanktuarium Świętej Rodziny / 19.00
36.ROCZNICA POBYTU JANA PAWŁA II W LUBLINIE
11.6.2023 Stromiec, kościół pw. św. Jana Chrzciciela / 12.00.
93.URODZINY GEN. RYSZARDA KUKLIŃSKIEGO
15.6.2023 Budki / Szydłowiec, Szkoła im. Jana Kochanowskiego / 10.30
Koncert i wystawa / OFICJALNA INAUGURACJA PROJEKTU
18.6.2023 Radom, Klasztor Bernardynów / godz.18.00
74.URODZINY PROF. LECHA KACZYŃSKIEGO
cdn.
